Ngân sách nhà nước là gì? Là thắc mắc của nhiều người về nguồn tiền mà nhà nước sử dụng để chi trả cho các khoản chi phí phục vụ cho hoạt động duy trì, quản lý của mình. Bài viết dưới đây sẽ giúp quý đọc giả biết được các kiến thực pháp luật về ngân sách nhà nước là gì? Bao gồm những khoản thu nào? Vai trò ? và điều kiện thực hiện việc thu, chi ngân sách.
Ngân sách nhà nước theo quy định pháp luật
Tổng quan về ngân sách nhà nước
Trước khi tìm hiểu những vấn đề chuyên sâu liên quan đến ngân sách nhà nước, hãy cùng tìm hiểu cơ bản về khái niệm và đặc điểm của ngân sách nhà nước.
Thế nào là ngân sách nhà nước?
Khái niệm về ngân sách nhà nước được quy định tại Khoản 14 Điều 4 Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, theo đó ngân sách nhà nước được hiểu là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
Hệ thống ngân sách nhà nước theo quy định tại Khoản 1 Điều 6 Luật Ngân sách nhà nước được chia ra làm 2 bậc, bao gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương.
Đặc điểm của ngân sách nhà nước
Dựa trên khái niệm của ngân sách nhà nước và các quy định có liên quan, có thể rút ra một số đặc điểm cơ bản của ngân sách nhà nước như sau:
- Ngân sách Nhà nước không đơn thuần là một bản kế hoạch tài chính thông thường mà còn là một đạo luật và được điều chỉnh bởi Luật Ngân sách nhà nước năm 2015.
- Việc thực hiện thu các khoản thu và sử dụng quỹ Ngân sách nhà nước luôn gắn liền với quyền lực kinh tế – chính trị của Nhà nước và được Nhà nước tiến hành trên cơ sở những luật lệ nhất định.
- Ngân sách nhà nước được quản lý thống nhất, tập trung dân chủ, hiệu quả, tiết kiệm, công khai, minh bạch, công bằng; có phân công, phân cấp quản lý; gắn quyền hạn với trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước các cấp theo Khoản 1 Điều 8 Luật Ngân sách nhà nước năm 2015.
- Ngân sách nhà nước được sinh ra vì mục đích đảm bảo các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước phục vụ cho đời sống nhân dân phù hợp với Điều 3 Hiến Pháp năm 2013, do đó việc thu và chi ngân sách sách nhà nước sẽ vì lợi ích chung cho toàn thể quốc gia, không phân biệt người hưởng thụ các lợi ích đó là ai, thuộc thành phần kinh tế nào hay đẳng cấp nào trong xã hội.
Các khoản thu ngân sách nhà nước
Các khoản thu ngân sách nhà nước là các khoản phí thu được nhằm làm tăng nguồn dự trữ tiền của ngân sách nhà nước và được quy định cụ thể tại Điều 2 Nghị định 163/2016/NĐ-CP như sau:
Thuế do các tổ chức, cá nhân nộp theo quy định của các luật thuế.
Lệ phí do các tổ chức, cá nhân nộp theo quy định của pháp luật.
Phí thu từ các hoạt động dịch vụ do cơ quan nhà nước thực hiện; trường hợp được khoán chi phí hoạt động thì được khấu trừ.
Phí thu từ các hoạt động dịch vụ do đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước thực hiện, sau khi trừ phân được trích lại để bù đắp chi phí theo quy định của pháp luật.
Các khoản nộp ngân sách nhà nước từ hoạt động kinh tế của Nhà nước, gồm:
Lãi được chia cho nước chủ nhà và các khoản thu khác từ hoạt động thăm dò, khai thác dầu, khí;
Các khoản thu hồi vốn của Nhà nước đầu tư tại các tổ chức kinh tế;
- Thu cổ tức, lợi nhuận được chia tại các công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có vốn góp của Nhà nước;
- Thu phần lợi nhuận sau thuế còn lại sau khi trích lập các quỹ của doanh nghiệp nhà nước;
- Chênh lệch thu lớn hơn chi của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam;
- Thu hồi tiền cho vay của Nhà nước (bao gồm cả gốc và lãi), trừ vay lại vốn vay nước ngoài của Chính phủ.
Huy động đóng góp từ các cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật.
Thu từ bán tài sản nhà nước, kể cả thu từ chuyển nhượng quyền sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất do các cơ quan, đơn vị, tổ chức của Nhà nước quản lý.
Tiền sử dụng đất; tiền cho thuê đất, thuê mặt nước; tiền sử dụng khu vực biển; tiền cho thuê và tiền bán nhà ở thuộc sở hữu nhà nước.
Thu từ tài sản được xác lập quyền sở hữu của Nhà nước; thu cấp quyền khai thác khoáng sản, thu cấp quyền khai thác tài nguyên nước.
Tiền thu từ xử phạt vi phạm hành chính, phạt, tịch thu khác theo quy định của pháp luật.
Các khoản đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.
Các khoản viện trợ không hoàn lại của Chính phủ các nước, các tổ chức, cá nhân ở ngoài nước cho Nhà nước, Chính phủ Việt Nam, cho cơ quan nhà nước ở địa phương.
Thu từ quỹ dự trữ tài chính theo quy định tại Điều 11 Luật ngân sách nhà nước năm 2015.
Các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
Các khoản thu ngân sách nhà nước
>>>Xem thêm: Tội trốn thuế
Vai trò của ngân sách nhà nước
Vai trò của ngân sách nhà nước được thể hiện thông qua các khoản chi ngân sách sách để phục vụ cho từng nhu cầu và mục đích chính đáng khác nhau, được quy định cụ thể tại Điều 3 Nghị định 163/2016/NĐ-CP ngày 21 tháng 12 năm 2016 quy định chi tiết thi hành một số điều của luật ngân sách nhà nước, theo đó ngân sách nhà nước sẽ phục vụ cho các khoản chi như sau:
Chi đầu tư phát triển gồm:
- Chi đầu tư xây dựng cơ bản cho các dự án theo các lĩnh vực được quy định tại khoản 3 Điều này;
- Đầu tư và hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích do Nhà nước đặt hàng; các tổ chức kinh tế; các tổ chức tài chính của trung ương và địa phương; đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp theo quy định của pháp luật;
- Các khoản chi đầu tư phát triển khác theo quy định của pháp luật.
Chi dự trữ quốc gia.
Chi thường xuyên cho các lĩnh vực về quốc phòng, an ninh và trật tự, an toàn xã hội…
Chi trả lãi, phí và chi phí phát sinh khác từ các khoản tiền do Chính phủ, chính quyền địa phương cấp tỉnh vay.
Chi viện trợ của ngân sách trung ương cho các Chính phủ, tổ chức ngoài nước.
Chi cho vay theo quy định của pháp luật.
Chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính.
Chi chuyển nguồn từ ngân sách năm trước sang ngân sách năm sau.
Chi bổ sung cân đối ngân sách, bổ sung có mục tiêu từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới.
Điều kiện thu, chi ngân sách nhà nước
Điều kiện thu, chi ngân sách nhà nước được quy định cụ thể tại Điều 12 Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, theo đó:
Thu ngân sách nhà nước phải được thực hiện theo quy định của Luật này, các luật về thuế và các quy định khác của pháp luật về thu ngân sách nhà nước.
Chi ngân sách nhà nước chỉ được thực hiện khi đã có trong dự toán ngân sách được giao, trừ trường hợp quy định tại Điều 51 của Luật này; đã được thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách, chủ đầu tư hoặc người được ủy quyền quyết định chi và đáp ứng các điều kiện trong từng trường hợp sau đây:
- Đối với chi đầu tư xây dựng cơ bản phải đáp ứng các điều kiện theo quy định của pháp luật về đầu tư công và xây dựng;
- Đối với chi thường xuyên phải bảo đảm đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định; trường hợp các cơ quan, đơn vị đã được cấp có thẩm quyền cho phép thực hiện theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng biên chế và kinh phí thì thực hiện theo quy chế chi tiêu nội bộ và phù hợp với dự toán được giao tự chủ;
- Đối với chi dự trữ quốc gia phải bảo đảm các điều kiện theo quy định của pháp luật về dự trữ quốc gia;
- Đối với những gói thầu thuộc các nhiệm vụ, chương trình, dự án cần phải đấu thầu để lựa chọn nhà thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp phải tổ chức đấu thầu theo quy định của pháp luật về đấu thầu;
- Đối với những khoản chi cho công việc thực hiện theo phương thức Nhà nước đặt hàng, giao kế hoạch phải theo quy định về giá hoặc phí và lệ phí do cơ quan có thẩm quyền ban hành.
Điều kiện thu, chi ngân sách nhà nước
Tư vấn về thu, chi ngân sách nhà nước
- Tư vấn các quy định liên quan thu, chi đến ngân sách nhà nước.
- Tư vấn việc thu, nộp thuế cho nhà nước.
- Tư vấn việc thu, nộp phí, lệ phí cho nhà nước.
- Tư vấn các trường hợp được miễn giảm thuế, phí và lệ phí.
Thu, chi ngân sách nhà nước là một những nội dung quan giúp duy trì và thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của cơ quan nhà nước. Thực hiện tốt hoạt động thu, chi ngân sách nhà nước sẽ góp phần giúp đời sống người dân ngày càng trở nên đầy đủ, ấm nó, hạnh phúc hơn. Nếu có khó khăn hoặc thắc mắc gì về vấn đề trên, hãy vui lòng liên hệ đến hotline 1900.633.716 hoặc email [email protected] để được các luật sư dân sự tư vấn kỹ hơn. Xin cảm ơn.
1900.633.716