Xử lý vật chứng là tài sản chung trong vụ án hình sự như thế nào là vấn đề đang có nhiều vướng mắc đối với các chủ thể có liên quan và trong thực tiễn áp dụng. Vật chứng là công cụ, phương tiện phạm tội, vật cấm tàng trữ, lưu hành thì bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước hoặc tiêu hủy.. Bài viết sẽ làm rõ hơn quy định về vật chứng, xử lý vật chứng là tài sản chung trong vụ án hình sự trong bài viết dưới đây:
Quy định về xử lý vật chứng trong vụ án hình sự
Quy định về vật chứng trong vụ án hình sự
Căn cứ vào Điều 89 Bộ Luật Tố tụng hình sự năm 2015, vật chứng là vật được dùng làm công cụ, phương tiện phạm tội, vật mang dấu vết tội phạm, vật là đối tượng của tội phạm, tiền hoặc vật khác có giá trị chứng minh tội phạm và người phạm tội hoặc có ý nghĩa trong việc giải quyết vụ án.
Vật chứng trong vụ án hình sự là phương tiện quan trọng để chứng minh hành vi phạm tội và có ý nghĩa trong giải quyết vụ án.
Xử lý vật chứng trong vụ án hình sự
Thẩm quyền
Về thẩm quyền xử lý vật chứng trong vụ án hình sự tùy vào từng giai đoạn tố tụng mà thẩm quyền sẽ thuộc các cơ quan khác nhau. Thẩm quyền xử lý vật chứng được quy định tại khoản 1 Điều 106 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015:
- Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn điều tra;
- Viện kiểm sát quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn truy tố;
- Chánh án Tòa án quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn chuẩn bị xét xử;
- Hội đồng xét xử quyết định nếu vụ án đã đưa ra xét xử.
Việc thi hành quyết định về xử lý vật chứng phải được ghi vào biên bản.
Phương thức xử lý
Vật chứng sau khi được thu giữ sẽ được cá nhân, cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định tại Điều 47 Bộ luật hình sự 2015 và khoản 2, khoản 3, khoản 4 Điều 106 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015.
Theo đó, Điều 47 Bộ luật hình sự 2015 quy định về việc tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm như sau:
- Việc tịch thu sung vào ngân sách nhà nước hoặc tịch thu tiêu hủy được áp dụng đối với:
- Công cụ, phương tiện dùng vào việc phạm tội;
- Vật hoặc tiền do phạm tội hoặc do mua bán, đổi chác những thứ ấy mà có; khoản thu lợi bất chính từ việc phạm tội;
- Vật thuộc loại Nhà nước cấm tàng trữ, cấm lưu hành.
- Đối với vật, tiền bị người phạm tội chiếm đoạt hoặc sử dụng trái phép, thì không tịch thu mà trả lại cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp.
- Vật, tiền là tài sản của người khác, nếu người này có lỗi trong việc để cho người phạm tội sử dụng vào việc thực hiện tội phạm, thì có thể bị tịch thu.
Tại các khoản 2, 3 và 4 Điều 106 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Vật chứng được xử lý như sau:
- Vật chứng là công cụ, phương tiện phạm tội, vật cấm tàng trữ, lưu hành thì bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước hoặc tiêu hủy;
- Vật chứng là tiền bạc hoặc tài sản do phạm tội mà có thì bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước;
- Vật chứng không có giá trị hoặc không sử dụng được thì bị tịch thu và tiêu hủy.
Trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, cơ quan, người có thẩm quyền quy định tại khoản 1 Điều này có quyền:
- Trả lại ngay tài sản đã thu giữ, tạm giữ nhưng không phải là vật chứng cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp tài sản đó;
- Trả lại ngay vật chứng cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp nếu xét thấy không ảnh hưởng đến việc xử lý vụ án và thi hành án;
- Vật chứng thuộc loại mau hỏng hoặc khó bảo quản thì có thể được bán theo quy định của pháp luật; trường hợp không bán được thì tiêu hủy;
- Vật chứng là động vật hoang dã và thực vật ngoại lai thì ngay sau khi có kết luận giám định phải giao cho cơ quan quản lý chuyên ngành có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật.
- Trường hợp có tranh chấp về quyền sở hữu đối với vật chứng thì giải quyết theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự.
Khi thu được vật chứng là tài sản nói chung, tuỳ vào từng giai đoạn cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng sẽ xử lý vật chứng theo nguyên tắc chung là tịch thu nộp ngân sách nhà nước, tịch thu tiêu huỷ, trả lại cho chủ sở hữu/người quản lý hợp pháp, bán hoặc giao cho cơ quan quản lý chuyên ngành xử lý.
Quy trình xử lý vật chứng trong vụ án hình sự
> > > Xem thêm: Thủ tục yêu cầu trả lại tài sản là tang vật trong vụ án hình sự.
Cách xử lý vật chứng là tài sản chung trong vụ án hình sự
Đối với vấn đề xử lý vật chứng trong trường hợp là tài sản chung trong vụ án hình sự vẫn còn nhiều vướng mắc, bất cập do chưa có văn bản hướng dẫn quy định chi tiết về việc xử lý vật chứng trong vụ án hình sự là tài sản chung.
Căn cứ quy định tại khoản 3 Điều 47 Bộ luật Hình sự 2015 thì vật chứng là tài sản của người khác, nếu người này có lỗi trong việc để cho người phạm tội sử dụng vào việc thực hiện tội phạm, thì có thể bị tịch thu.
Đồng thời tại mục 1.2 Công văn 2160/VKSTC – V14 của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao ban hành ngày 05/6/2023 có hướng dẫn về việc xác định xử lý tang vật, phương tiện phạm tội được hình thành từ nguồn vốn tài sản chung của vợ chồng thì tùy từng trường hợp:
- Nếu xác định được vợ/chồng có lỗi trong việc để cho người phạm tội sử dụng vào việc thực hiện tội phạm (như biết rõ mà vẫn đồng ý hoặc cho phép) thì phương tiện, công cụ phạm tội đó có thể bị tịch thu toàn bộ;
- Nếu xác định vợ/chồng không có lỗi trong việc để cho người phạm tội sử dụng vào việc thực hiện tội phạm (như không biết việc chồng/vợ sử dụng vào việc phạm tội sử dụng vào việc phạm tội) thì có thể không tịch thu phần giá trị tài sản thuộc sở hữu của vợ chồng.
Từ các căn cứ trên cho thấy, việc xác định xử lý vật chứng trong vụ án hình sự tài sản chung, có thể là tài sản chung vợ chồng cũng có thể là tài sản chung theo phần từ những người không có mối quan hệ hôn nhân sẽ được xác định tịch thu hoặc không tịch thu dựa vào yếu tố có hay không lỗi của người sở hữu chung còn lại.
Trường hợp người sở hữu chung còn lại biết rõ mà vẫn đồng ý hoặc cho phép sử dụng tài sản đó vào việc phạm tội thì tài sản là phương tiện, công cụ phạm tội sẽ bị tịch thu toàn bộ.
Trường hợp người sở hữu chung không biết người phạm tội sử dụng tài sản chung phục vụ cho hành vi phạm tội thì phần giá trị tài sản thuộc sở hữu của người này có thể không bị tịch thu.
Cách thức xử lý vật chứng là tài sản chung.
> > > Xem thêm: Phân biệt tài sản chung và tài sản riêng trong thời kỳ hôn nhân.
Người có trách nhiệm bảo quản vật chứng nhưng làm mất, hư hỏng bị xử lý như thế nào?
Vật chứng phải được bảo quản nguyên vẹn, không để mất mát, lẫn lộn, hư hỏng. Việc bảo quản được quy định tại khoản 1 Điều 90 Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015. Bên cạnh đó, khoản 2 Điều 90 Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015 cũng có quy định:
- Người có trách nhiệm bảo quản vật chứng mà để mất mát, hư hỏng, phá hủy niêm phong, tiêu dùng, sử dụng trái phép, chuyển nhượng, đánh tráo, cất giấu, hủy hoại vật chứng của vụ án thì tuỳ tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của luật.
- Trường hợp thêm, bớt, sửa đổi, đánh tráo, hủy, làm hư hỏng vật chứng của vụ án nhằm làm sai lệch hồ sơ vụ án thì phải chịu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của luật.
Như vậy, tùy vào tính chất và mức độ vi phạm, người có trách nhiệm bảo quản vật chứng sẽ bị xử lý thích hợp.
Dịch vụ tư vấn liên quan đến xử lý vật chứng là tài sản chung trong vụ án hình sự
Liên quan đến vấn đề này, Luật L24H cung cấp những dịch vụ sau:
- Tư vấn xác định tài sản chung hợp nhất, tài sản chung theo phần;
- Hỗ trợ, thu thập tài liệu làm căn cứ chứng minh tài sản không nằm trong diện bị tịch thu
- Tư vấn xác định tài sản là vật chứng trong vụ án hình sự.
- Tư vấn, hỗ trợ thủ tục tố tụng hình sự, giải quyết vụ án hình sự
- Soạn thảo đơn từ xin lấy lại tài sản đang bị tịch thu trong vụ án hình sự
- Hỗ trợ các vấn đề pháp lý liên quan.
Như vậy, pháp luật quy định về vật chứng, xử lý vật chứng là tài sản chung trong vụ án hình sự còn nhiều quan điểm nhận thức và áp dụng pháp luật. Việc xác định tài sản chung để xử lý cũng chưa rõ ràng và chưa được quy định chi tiết. Nếu có bất kỳ thắc mắc hay vướng mắc thì hãy liên hệ với Luật L24H để được luật sư tư vấn pháp luật hình sự, hỗ trợ và giải đáp các vấn đề chưa rõ. qua hotline: 1900.633.716 trực tuyến miễn phí luật sư tư vấn.
1900.633.716