Vi phạm hành chính là gì? các hình thức, nguyên tắc xử phạt 2023

Vi phạm hành chính là một trong những vi phạm cực kì phổ biến trong cuộc sống hàng ngày. Vì vậy, việc hiểu rõ những quy định của pháp luật về nguyên tắc, biện pháp xử phạt vi phạm hành chính sẽ giúp bảo vệ hữu hiệu quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức bị xử phạt. Bài viết sau đây của Luật L24H sẽ giải đáp các thông tin liên quan tới xử phạt vi phạm hành chính.

Vi phạm hành chính là gì

Hình thức, nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính

Vi phạm hành chính là gì?

Theo Khoản 1 Điều 2 Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 sửa đổi bổ sung năm 2020 (Luật XLVPHC 2012) định nghĩa vi phạm hành chính là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính.

Đặc điểm của hành vi vi phạm hành chính

Theo quy định tại khoản 1 Điều 2, khoản 2 Điều 2 Luật XLVPHC 2012 quy định về vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành, để có thể xác định đâu là hành vi vi phạm hành chính phải thỏa mãn 4 điều kiện sau:

Lỗi

Lỗi là dấu hiệu nhận biết ý chí và mong muốn thực hiện vi phạm hành chính của chủ thể. Lỗi trong vi phạm hành chính bao gồm cả lỗi cố ý và lỗi vô ý.

Lỗi cố ý ở chủ thể thực hiện nhận biết thông qua nhận thức của chủ thể có hành vi biết được tính chất nguy hại của hành vi của mình, thấy trước hậu quả nguy hiểm cho xã hội nhưng vẫn cố ý thực hiện và mong muốn điều đó xảy ra hoặc tuy không mong muốn nhưng có ý thức để mặc hậu quả xảy ra.

Lỗi vô ý thể hiện ở chủ thể thực hiện hành vi không nhận thức được tính chất nguy hại của hành vi đó mặc dù có thể hoặc cần phải nhận thức được hoặc nhận thức được nhưng cho rằng hậu quả không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được hậu quả.

Chủ thể thực hiện

Chủ thể vi phạm hành chính là cá nhân, tổ chức có năng lực trách nhiệm hành chính theo quy định của pháp luật hành chính và phải chịu trách nhiệm đối với hành vi trái pháp luật của mình.

Trong đó, tổ chức bao gồm cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang nhân dân và tổ chức khác được thành lập theo quy định của pháp luật (khoản 5 Điều 2 Luật XLVPHC 2012).

Về độ tuổi của người thực hiện hành vi vi phạm hành chính quy định cụ thể như sau:

Người dưới 14 tuổi không thuộc đối tượng bị xử phạt vi phạm hành chính;
Người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi chỉ bị xử phạt vi phạm về vi phạm hành chính do lỗi cố ý;
Người từ đủ 16 tuổi trở lên sẽ bị xử phạt về mọi vi phạm hành chính

Cơ sở pháp lý: điểm a khoản 1 Điều 5 Luật XLVPHC 2012 và khoản 5 Điều 11 Luật XLVPHC 2012.

Hành vi trái pháp luật

Một hành vi vi phạm hành chính cũng tuân theo các điều kiện thông thường và có dấu hiệu về nội dung và hình thức:

Dấu hiệu nội dung là hành vi đó có tính nguy hiểm cho xã hội. Vì vi phạm hành chính là hành vi trái pháp luật nên nó có tình gây nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm hoặc gây đe dọa tới quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, xã hội và Nhà nước.
Dấu hiệu hình thức là hành vi đó phải được pháp luật quy định đó là hành vi vi phạm pháp luật. Việc xác định hành vi nào là hành vi trái pháp luật phải dựa trên căn cứ luật định. Vì vậy không ai có thể bắt cá nhân, tổ chức chịu trách nhiệm hành chính về hành vi mà pháp luật chưa quy định (điểm d khoản 1 Điều 3 Luật XLVPHC 2012).

Bị xử phạt theo luật

Xử phạt vi phạm hành chính là việc người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính (khoản 2 Điều 2 Luật XLVPHC 2012). Vậy nên khi phát hiện hành vi trái với quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm thì cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm áp dụng các hình thức xử phạt phù hợp nhằm phát huy được hết vai trò tích cực trong xử phạt vi phạm hành chính.

Các hình thức xử phạt vi phạm hành chính

Theo khoản 1 Điều 21 XLVPHC 2012, có năm hình thức xử phạt vi phạm hành chính bao gồm:

Cảnh cáo;
Phạt tiền;
Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn;
Tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính (sau đây gọi chung là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính);
Trục xuất.

Trong đó, phạt cảnh cáo và phạt tiền được xét vào hình thức phạt chính. Còn các hình phạt khác có thể được quy định là phạt chính hoặc hình phạt bổ sung tại các nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong các lĩnh vực quản lý nhà nước

Nguyên tắc xử phạt hành chính

Nguyên tắc xử phạt các hành vi vi phạm hành chính được quy định cụ thể tại khoản 1 Điều 3 Luật XLVPHC 2012 bao gồm:

Mọi vi phạm hành chính phải được phát hiện, ngăn chặn kịp thời và phải bị xử lý nghiêm minh, mọi hậu quả do vi phạm hành chính gây ra phải được khắc phục theo đúng quy định của pháp luật;
Việc xử phạt vi phạm hành chính được tiến hành nhanh chóng, công khai, khách quan, đúng thẩm quyền, bảo đảm công bằng, đúng quy định của pháp luật;
Việc xử phạt vi phạm hành chính phải căn cứ vào tính chất, mức độ, hậu quả vi phạm, đối tượng vi phạm và tình tiết giảm nhẹ, tình tiết tăng nặng;
Chỉ xử phạt vi phạm hành chính khi có hành vi vi phạm hành chính do pháp luật quy định.

Một hành vi vi phạm hành chính chỉ bị xử phạt một lần.

Nhiều người cùng thực hiện một hành vi vi phạm hành chính thì mỗi người vi phạm đều bị xử phạt về hành vi vi phạm hành chính đó.

Một người thực hiện nhiều hành vi vi phạm hành chính hoặc vi phạm hành chính nhiều lần thì bị xử phạt về từng hành vi vi phạm;

Người có thẩm quyền xử phạt có trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính. Cá nhân, tổ chức bị xử phạt có quyền tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp chứng minh mình không vi phạm hành chính;
Đối với cùng một hành vi vi phạm hành chính thì mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.

Tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng xử phạt vi phạm hành chính

Tình tiết giảm nhẹ, tình tiết tăng nặng là một trong những căn cứ quan trọng trong việc áp dụng biện pháp xử phạt tiền

Tình tiết giảm nhẹ

Điều 9 Luật XLVPHC 2012 quy định về tình tiết giảm nhẹ xử phạt vi phạm hành chính như sau:

Người vi phạm hành chính đã có hành vi ngăn chặn, làm giảm bớt hậu quả của vi phạm hoặc tự nguyện khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại;
Người vi phạm hành chính đã tự nguyện khai báo, thành thật hối lỗi; tích cực giúp đỡ cơ quan chức năng phát hiện vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hành chính;
Vi phạm hành chính trong tình trạng bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của người khác gây ra; vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng; vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết;
Vi phạm hành chính do bị ép buộc hoặc bị lệ thuộc về vật chất hoặc tinh thần;
Người vi phạm hành chính là phụ nữ mang thai, người già yếu, người có bệnh hoặc khuyết tật làm hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình;
Vi phạm hành chính vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không do mình gây ra;
Vi phạm hành chính do trình độ lạc hậu;
Những tình tiết giảm nhẹ khác do Chính phủ quy định.

Tình tiết tăng nặng

Những tình tiết tăng nặng trong xử lý vi phạm hành chính được quy định tại khoản 1 Điều 10 Luật XLVPHC 2012 như sau:

Vi phạm hành chính có tổ chức;
Vi phạm hành chính nhiều lần; tái phạm;
Xúi giục, lôi kéo, sử dụng người chưa thành niên vi phạm; ép buộc người bị lệ thuộc vào mình về vật chất, tinh thần thực hiện hành vi vi phạm hành chính;
Sử dụng người biết rõ là đang bị tâm thần hoặc bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi để vi phạm hành chính;
Lăng mạ, phỉ báng người đang thi hành công vụ; vi phạm hành chính có tính chất côn đồ;
Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để vi phạm hành chính;
Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, thiên tai, thảm họa, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để vi phạm hành chính;
Vi phạm trong thời gian đang chấp hành hình phạt của bản án hình sự hoặc đang chấp hành quyết định áp dụng biện pháp xử lý vi phạm hành chính;
Tiếp tục thực hiện hành vi vi phạm hành chính mặc dù người có thẩm quyền đã yêu cầu chấm dứt hành vi đó;
Sau khi vi phạm đã có hành vi trốn tránh, che giấu vi phạm hành chính;
Vi phạm hành chính có quy mô lớn, số lượng hoặc trị giá hàng hóa lớn;
Vi phạm hành chính đối với nhiều người, trẻ em, người già, người khuyết tật, phụ nữ mang thai.

>>> Xem thêm: Tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trong xử phạt vi phạm hành chính.

Luật sư tư vấn về xử phạt vi phạm hành chính

Tư vấn xử phạt vi phạm hành chính trong các trường hợp cụ thể;
Tư vấn nguyên tắc, các hình thức xử phạt xử lý vi phạm hành chính;
Tư vấn đối tượng bị xử lý vi phạm hành chính;
Tư vấn thời hiệu xử lý vi phạm hành chính;
Tư vấn tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trong xử phạt hành chính;
Tư vấn bồi thường thiệt hại vi phạm hành chính;
Tư vấn quy trình khiếu nại quyết định hành chính, tố cáo quyết định xử phạt hành chính, vi phạm hành chính;
Tư vấn thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả;
Soạn mẫu đơn khởi kiện vụ án hành chính;
Luật sư bảo vệ quyền và lợi ích khách hàng trong suốt quá trình giải quyết xử phạt vi phạm hành chính.

>>> Xem thêm: Luật khiếu nại tố cáo

Việc quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính phụ thuộc rất nhiều dựa trên tính chất, mức độ nguy hiểm và các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ của người có hành vi vi phạm. Nếu độc giả có bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc nào về xử phạt vi phạm hành chính, cần luật sư tư vấn luật hành chính vui lòng liên hệ với các luật sư dày dặn kinh nghiệm của Luật L24H qua số Hotline: 1900.633.716 hoặc email [email protected]. để được hỗ trợ giải đáp chi tiết. Xin cảm ơn.