Quy định về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại là một trong những trường hợp của khởi tố vụ án hình sự. Để đảm bảo được việc bảo vệ quyền và lợi ích của Nhà nước và xã hội; đảm bảo được quyền, lợi ích và tinh thần của đối tượng trực tiếp bị tội phạm tác động là bị hại. Pháp luật tố tụng hình sự trao cho bị hại quyền quyết định khởi tố vụ án hình sự. Trong bài viết này, sẽ trình bày và phân tích các quy định về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại.

Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

Quy định khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định chỉ có một số tội phạm được khởi tố theo yêu cầu của bị hại, cơ quan có thẩm quyền phải nhận được yêu cầu của bị hại mới được khởi tố vụ án.

Căn cứ tại Điều 155 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại cụ thể:

• Chỉ được khởi tố vụ án hình sự về tội phạm quy định tại khoản 1 các điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155, 156 và 226 của Bộ luật hình sự khi có yêu cầu của bị hại hoặc người đại diện của bị hại là người dưới 18 tuổi, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất hoặc đã chết;
• Trường hợp người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu thì vụ án phải được đình chỉ, trừ trường hợp có căn cứ xác định người đã yêu cầu rút yêu cầu khởi tố trái với ý muốn của họ do bị ép buộc, cưỡng bức thì tùy người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án vẫn tiếp tục tiến hành tố tụng đối với vụ án;
• Bị hại hoặc người đại diện của bị hại đã rút yêu cầu khởi tố thì không có quyền yêu cầu lại, trừ trường hợp rút yêu cầu do bị ép buộc, cưỡng bức.

Việc quy định người đại diện của bị hại có quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự là một quy định mang tính nhân đạo, phù hợp với thực tiễn, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị hại.

Chủ thể có quyền khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu

Căn cứ tại Khoản 1 Điều 155 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, có hai chủ thể được yêu cầu khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu:

Thứ nhất, người bị hại là cá nhân hoặc tổ chức trực tiếp bị thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản hoặc uy tín do tội phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra.

Thứ hai, người đại diện của bị hại là người đại diện theo pháp luật hoặc người đại diện theo ủy quyền của bị hại trong trường hợp bị hại là người dưới 18 tuổi, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất hoặc đã chết. Trong đó:

• Người dưới 18 tuổi là những người chưa có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, họ chưa có khả năng tự mình thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình trước pháp luật;
• Người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất là những người không có khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của mình một cách đầy đủ;
• Người đã chết là những người không còn tồn tại, do đó họ không thể tự mình thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình trước pháp luật.

Vậy nên, pháp luật quy định cho người đại diện theo pháp luật của họ có quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị hại.

Trường hợp khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

trường hợp khởi tố theo yêu cầu của bị hại

Theo Khoản 1 Điều 155 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định các trường hợp được khởi tố vụ án hình sự về tội phạm được quy định tại khoản 1 các Điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155 và 156 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017); cụ thể như sau:

• Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134);
• Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh (Điều 135);
• Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội (Điều 136);
• Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 138);
• Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính (Điều 139);
• Tội hiếp dâm (Điều 141);
• Tội cưỡng dâm (Điều 143);
• Tội làm nhục người khác (Điều 155);
• Tội vu khống (Điều 156).

Hậu quả pháp lý khi yêu cầu, không yêu cầu, và rút yêu cầu khởi tố

Yêu cầu khởi tố

Căn cứ tại Điều 143 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 thì chỉ được khởi tố khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm và tố giác của cá nhân hay người bị hại khởi tố chính là một trong những căn cứ để xác định dấu hiệu tội phạm.

Như vậy, hậu quả pháp lý của yêu cầu khởi tố là:

• Khởi tố vụ án hình sự thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra trong Công an nhân dân, Cơ quan điều tra hình sự trong Quân đội nhân dân, Viện kiểm sát và giải quyết theo thủ tục chung;

CSPL: Khoản 1 Điều 153 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.

• Bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của họ trình bày lời buộc tội tại phiên tòa;

CSPL: Khoản 3 Điều 62 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.

• Phải chịu án phí hình sự sơ thẩm trong trường hợp vụ án được khởi tố theo yêu cầu của bị hại, mà sau đó Tòa án tuyên bố bị cáo không có tội.

CSPL: Khoản 3 Điều 136 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.

Không yêu cầu khởi tố

Căn cứ theo Khoản 8 Điều 157 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, thì đối với các trường hợp khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu bị hại, nếu bị hại (hoặc người đại diện của bị hại) không có yêu cầu thì cơ quan có thẩm quyền không được khởi tố vụ án hình sự.

Rút yêu cầu khởi tố

Theo quy định tại khoản 2 Điều 155 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015, việc rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của bị hại hoặc người đại diện của bị hại có các hậu quả pháp lý sau:

• Tiếp tục tiến hành tố tụng

Trường hợp bị hại hoặc người đại diện của bị hại rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự trái với ý muốn của họ do bị ép buộc, cưỡng bức thì tùy người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu, Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát và Tòa án vẫn tiếp tục tiến hành tố tụng đối với vụ án.

• Đình chỉ vụ án

Trường hợp chung, khi bị hại hoặc người đại diện của bị hại rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự thì vụ án phải được đình chỉ.

Dịch vụ luật sư tranh tụng trong vụ án hình sự

Luật sư tư vấn hình sự

Văn phòng Luật L24H là một trong những đơn vị cung cấp dịch vụ pháp lý uy tín hàng đầu tại Việt Nam. Văn phòng Luật L24H có đội ngũ luật sư, chuyên viên tư vấn giàu kinh nghiệm, sẵn sàng hỗ trợ bị hại trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Sau đây là công việc của luật sư khi khách hàng có yêu cầu tư vấn và tham gia tranh tụng trong vụ án hình sự:

• Nghiên cứu hồ sơ, định hướng giải quyết vụ việc;
• Tư vấn quy trình tố tụng hình sự trong vụ án hình sự, thủ tục khởi tố vụ án hình sự,
• Hướng dẫn và hỗ trợ khách hàng thu thập, cung cấp tài liệu, chứng cứ, thông tin có liên quan đến vụ việc theo quy định pháp luật nhằm bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho khách hàng;
• Soạn thảo đơn từ (đơn khởi kiện, đơn yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, đơn kháng cáo, đề xuất, đề nghị kháng nghị, yêu cầu thi hành án);
• Đại diện khách hàng tham gia tranh tụng vụ án hình sự khi có yêu cầu.

Tham khảo thêm: Luật sư bảo vệ quyền lợi cho người bị hại trong vụ án hình sự

Để đảm bảo quyền và lợi ích của bị hại, đồng thời giữ trật tự, an ninh cho toàn xã hội, pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam đã quy định quyền khởi tố vụ án hình sự cho bị hại. Bên cạnh đó, vụ án hình sự chưa bao giờ là dễ dàng, việc lựa chọn luật sư tranh tụng để bảo vệ quyền và lợi ích của bản thân, người thân là một lựa chọn đúng đắn. Tại đây, Văn phòng Luật L24H luôn sẵn sàng lắng nghe, hỗ trợ tư vấn và có đội ngũ luật sư hình sự giỏi nhiều kinh nghiệm, hãy gọi ngay đến hotline 1900.633.716 để được tư vấn trực tuyến miễn phí.